parcom
armenian maps
ուրբաթ, 29.03.2024, 17:45


մուտք | RSS
parcom

հարցում
Որքանո՞վ է իրական Ադրբեջանի խոշոր սպառազինությունը
բոլոր պատասխանները: 47

Ancient Armenian Calendar Exchange Rates of Armenian Dram (AMD)
գլխավոր » Հոդվածներ » Տեղեկատվական-հոգեբանական պատերազմներ

Քրդական նախաձեռնությունը և քրդական տեղանունները

Նախագահ Աբդուլլահ Գյուլը, Բիթլիս կատարած իր այցելության ժամանակ, Գյուրօյմաք գավառի անունը կոչեց իր նախնական քրդերեն տարբերակով՝ Նորշին, մեկ անգամ ևս հիշեցնելով, որ Թուրքիայում արգելված է քրդերեն անուններով որևէ նահանգ, գավառ, գյուղ, հովիտ, առու, գետ կոչելը:
Քրդական նախաձեռնությունը [2] , ավելին՝ ժողովրդավարացման մասին բանավեճի ծավալումը և այս օրերին Գյուլի՝ «դրական անջատողականության» [3] թեթևակի երանգ ունեցող արտահայտությունը [քրդական] շրջաններում լավատեսորեն ընդունեցին:
Քրդական տեղանունների անվանափոխության պատմությունը բավականին հին է: Օսմանյան կայսրությունում նահանգների, գավառների, գյուղների, սարերի, գետերի հայերեն, հունարեն և բուլղարերեն անունների թուրքացումը պաշտոնապես սահմանվեց 1913թ. մայիսի 13-ի «Գաղթականների բնակեցման կարգ»-ով։Այս շրջաբերականը տարածվեց նաև քրդական տեղանունների վրա, որոնց արգելումը շարունակվեց նաև Հանրապետության շրջանում: Անվանափոխումների ընթացքն է՛լ ավելի արագացավ 1925թ. Շեյխ Սայիդի և 1938թ. Դերսիմի ապստամբություններից հետո: Դրանք շարունակվեցին նաև 1960թ. մայիսի 27-ի և 1980 սեպտեմբերի 12-ի հեղաշրջումներից հետո: 1957թ. ստեղծված «Անվանափոխման մասնագիտական հանձնաժողովը» բաղկացած էր գլխավոր շտաբի, ներքին գործերի, պաշտպանության, ազգային կրթության նախարարությունների, Անկարայի համալսարանի լեզվի պատմության և աշխարհագրության ֆակուլտետի, Թուրքական լեզվաբանական ընկերության ներկայացուցիչներից։ Չնայած իշխանափոխությանը՝ այս կազմակերպությունը շարունակեց իր գործունեությունը մինչև 1978թ.:

28 հազար տեղանուն

Այս տարիների ընթացքում (1957-ից մինչև 1978թ.՝ թարգմանչի կողմից) Հանձնաժողովն անվանափոխել է մոտավորապես 28 հազար տեղանուն, որոնցից 12,211-ը գյուղերի, իսկ մնացածները՝ ձորերի, գետերի, դաշտերի և գետակների անուններ են: Բացի քրդականներից՝ թուրքացվել են նաև հունական, լազական, չերքեզական, վրացական, հայկական, ասորական, արաբական տեղանունները: Անվանափոխման մասնագիտական հանձնաժողովը գործեց մինչև 1978թ.։1980թ. սեպտեմբերի 12-ի հեղաշրջումից հետո այդ գործը շարունակեց իշխանության եկած զինվորական վարչակազմը: 1981-83թթ. ընթացքում թիրախ ընտրվեցին քրդական նահանգների անունները։Նոր անուններ տրվեցին այն գյուղերին, դաշտերին, սարերին, ձորերին, հովիտներին և աշխարհագրական միավորներին, որոնք մինչ այդ պահպանել էին իրենց նախնական ձևերը։ Սեպտեմբերի 12-ին իշխանության եկած զինվորական վարչակազմը վերափոխեց հազարավոր տարիներ ի վեր օգտագործվող աշխարհագրական անունները:
Թեև Թուրքիայում [վերջերս թույլ է տրվել] քրդական հեռուստաալիքի ազատ հեռարձակումը, առ այսօր Սահմանադրությամբ, «Քաղաքական կուսակցությունների մասին», «Թուրքական այբուբենի մասին» և «Տեղական կառավարման մասին» օրենքներով բազմաթիվ ոլորտներում, թուրքերենից բացի, այլ լեզվի օգտագործումը արգելված է: Այս պատճառով էլ Օսմանյան կայսրության և ապա Հանրապետության պատմության ընթացքում շարունակվող թուրքացման ծրագրի ամենամեծ անարդարությունները կրած տարածքի մարդիկ գոհունակությամբ ընդունեցին հանրապետության նախագահ Աբդուլլահ Գյուլի՝ Գյուրօյմաքի փոխարեն Նորշին տեղանվան օգտագործումը:

Թարգմանությունը՝ Լուսինե Սահակյանի

կատեգորիա: Տեղեկատվական-հոգեբանական պատերազմներ | ավելացրել է: parcom (26.03.2010) | հեղինակ: «Բի-Բի-Սի Թուրքչե»
դիտումներ: 854 | մեկնաբանություններ: 1 | վարկանիշ: 0.0/0
բոլոր մեկնաբանությունները: 0
լուսանկար ավելացնել կարող են միայն գրանցված օգտագործողները
[ գրանցում | մուտք ]
Որոնում

parcom

բաժնի կատեգորիաները
Տեղեկատվական-հոգեբանական պատերազմներ [7]
Քարտեզագրական պատերազմներ [1]
Քարտեզատարածման պատերազմներ [0]

Օրացույց
the future is tricolor










our banner